شیوه های مطالعه

 شیوه های مطالعه علمی که بسیاری از صاحب نظران به آن معتقد می باشند عبارتست از :

الف – پیش خوانی و پس خوانی : یعنی دانش آموز همیشه یک درس از معلم جلوتر باشد تا آمادگی ذهنی برای فراگیری درس ایجاد گردد و بعد از فراگیری هر درس توسط معلم یک بار دیگر آن را مطالعه کند .

ب – سوال کردن : باید درس را به شیوه سئوالی مطرح کرد و پرسش ها را از خود پرسید .

ج – خط کشیدن زیر مطالب مهم : قابل ذکر است که نباید خط کشیدنها بیش از ده درصد مطالب هر درس باشد .

د – تکرار مطالب مهم : باید بعد از مطالعه درس ، مطالب مهم را از حفظ تکرار کرد .

مقدمات مطالعه

(1   برای مطالعه ، فقط یک مکان انتخاب شود و آن مکان تغییر نکند .

(2   در محیط مطالعه عواملی که باعث پرت شدن حواس می شود ، نباشد . مثلاً کتاب غیر درسی ، روزنامه ، عکس و ... .

(3  محیط مطالعه آرام باشد .

(4   در حین خستگی مطالعه نکنید .

بهداشت مطالعه

 (1 هوا و نور : کیفیت هوای تنفسی هم از نظر ایجاد نشاط و هم از لحاظ فراهم آوردن موجبات کسالت خیلی مهم است . تنفس در اتاق دربسته که هوا به قدر کافی در آنجا وجود ندارد ، کاردرستی نیست .

 (2 جهت تابش نور : نور باید از سمت چپ ، بالا و با زاویه تقریبی 45 درجه به کتاب و کاغذ بتابد . زیرا اگر از سمت راست بتابد ، خصوصاً هنگام نگارش ، باعث ایجاد سایه دست برروی کاغذ می شود که در دید اشکال ایجاد کرده و در نتیجه باعث خستگی چشم می شود .

  (3 استفاده از نور غیر مستقیم : بهترین نور برای مطالعه و کار ، روشنایی معمولی اتاق است که در هوای روشن به وسیله نور غیر مستقیم ایجاد شده باشد  .

  (4 فاصله مناسب چشمها با کتاب یا کاغذ : یک چشم سالم از فاصله 30 سانتی متری می تواند حروف کتاب را تشخیص دهد . اگر از این فاصله قادر به خواندن نیستید به پزشک مراجعه نمائید .

  (5 نوع مرکب یا خودکار : بهترین رنگها ، رنگ آبی و مشکی است که فشار کمتری به چشم وارد می کند و مانع خستگی می شود . رنگهای قرمز ، سبز و ... دید را مشکل و باعث خستگی چشم می شوند .

  (6 استراحت متناوب چشمها : برای هر ساعت مطالعه یک ربع تا بیست دقیقه استراحت مفید لازم است . این استراحت نه تنها برای چشم بلکه برای مغز هم فرصت مناسبی است که یادگیری خود را مرور کند . در زمان استراحت باید به فاصله دور و بدون توجه و دقت نگاه کرد ، این کار باعث تنوع و تمدد اعصاب نیز می شود .

 (7یکنواخت بودن نور محیط : نورهای محیط خصوصا اگر در زاویه دید چشمهای شما هستند باید یکنواخت باشد . یکی از معایب استفاده از چراغ مطالعه این است که تمرکز نور به سطح کتاب و تاریکی نسبی محیط اطراف باعث خستگی زودرس چشمها می شود .

  (8 وضع نشستن به هنگام مطالعه : وضع نشستن برای افرادی که زیاد مطالعه می کنند بسیار مهم است . نباید به صورت خمیده و یا در طرفین مطالعه نمود ، چون به تدریج باعث تغییر ستون فقرات می گردد ؛ ستون فقرات به هنگام مطالعه باید راست باشد ، بایدضمن مطالعه و در وقتهای استراحت چشمها و وضع نشستن خود را تغییر داده ، مختصری حرکت نمایید تا از رکود خون در پاها جلوگیری شود . مطالعه در حال دراز کشیدن برای چشم مناسب نیست چراکه روشنایی کتاب تامین نمی شود و خستگی زودتر فرا می رسد همچنین مطالعه در وسط روز رو به شمال مناسب نیست زیرا نور بیشتر یا کمتر از حد طبیعی به چشمها می رسد .

  (9 مطالعه موقع حرکت : مطالعه هنگام راه رفتن به علت تکان ، حرکت و تغییر دائمی فاصله چشمها تا کتاب باعث خستگی و ضعف چشمها می شود .

 (10نور لامپهای مهتابی : به علت داشتن نوسان ، چندان مناسب نیست و بهتر است به جای استفاده از یک منبع نوری از چند چراغ استفاده نمود . نور نباید نوسان داشته باشد تا روشنایی محل مطالعه یکسان بماند .

 (11تعیین اوقات و برنامه منظم برای مطالعه : اگر مطالعه در ساعات معینی از شبانه روز انجام گیرد ، آمادگی ذهنی و بدنی به هنگام مطالعه را می کاهد ، مگر اینکه زمان مطالعه کوتاه مدت باشد .

(12 صرف غذا و مطالعه : بلافاصله پس از صرف غذا نباید مطالعه نمود ، زیرا به علت شروع فعالیت دستگاه گوارش پس از خوردن غذا و هجوم خون به معده و احشاء داخلی ، از میزان جریان خون در مغز کاسته می شود و آمادگی برای مطالعه کاهش می یابد .

 (13تنفس هنگام مطالعه : انجام حرکات تنفسی متناسب در مطالعه بسیار مهم است . تنفس اگر نامنظم باشد ، به تدریج باعث کاهش اکسیژن خون و ایجاد حالت خواب آلودگی می شود ودرنتیجه از آمادگی ذهنی برای مطالعه می کاهد .

 (14آرامش فکری : در هنگام مطالعه باید از اشتغالات ذهنی و عصبانیت جلوگیری نمود . اضطراب و ناراحتی باعث از بین رفتن تمرکز حواس می شود و حافظه کسانی که دارای اضطراب و عصبانیت هستند ، به طور محسوسی از افراد عادی کمتر است .

  (15ورزش و مطالعه : یکی از مشکلات اساسی در مطالعات طولانی اختلال در جریان خون است . افرادی که ساعت زیادی در شبانه روز به مطالعه می پردازند باید فعالیت و حرکات عضلانی کافی داشته باشند . چرا که در افراد پرمطالعه ، خون بیش از همه جا ، در مغز و کاسه سر گردش کرده و اختلالاتی در گردش خونشان به وجود می آید .

حتماً می‌دانید که گوش دادن مهارتی اساسی و پایه‌ای محسوب می‌شود؛ می‌توان آن را فرایند کشف معنای گفتار دیگران دانست و با «شنیدن» کاملاً متفاوت است.»شنیدن» عمل فیزیولوژیکی و غیر ارادی است که به صورت خودکار انجام می‌شود و به دنبال آن کشف معنایی از گفتار دیگران حاصل نمی‌شود و این امر نیازی به آموزش ندارد. در حالی که گوش دادن مهارتی است آموختنی، ارادی و ذهنی که مستلزم احساس، تفسیر، ارزیابی، ذخیره سازی و پاسخ دادن به پیام‌های شفاهی می‌باشد. به عبارت دیگر، با گوش می‌شنویم و با مغز گوش می‌دهیم،

 همان طور که با چشم می‌بینیم ولی با مغز می‌خوانیم و می‌فهمیم. برای همین شنیدن نیازی به آموزش ندارد در حالی که گوش دادن امری اکتسابی است و باید آموزش داده شود. در نتیجه گوش دادن عبارت است از فرایند شنیدن و انتخاب، جذب و سازماندهی، به خاطر سپردن و دادن پاسخ‌های مشخص نسبت به محرک‌های شنیداری و حتی غیرکلامی.

گوش دادن برای درک مطلب:

زمانی که فردی بخواهد درک تجارب و اطلاعات خود را افزایش دهد، از گوش دادن برای درک مطلب استفاده می‌کند. سخنرانی‌ها، پرسش و پاسخ کلاسی و برنامه‌های آموزشی موقعیت‌های مناسبی برای این نوع گوش دادن است. در این نوع گوش دادن، فرد بیشتر به حقایق اصلی، ایده‌های مهم و موضوعات اساسی توجه دارد تا کل پیام. دانش آموزان درکلاس باید از این نوع گوش دادن استفاده نمایند؛ اما اول باید ویژگی های گوش دادن موثر را بیاموزند.

ویژگی‌های گوش دادن موثر در کلاس درس:

توجه: توجه در کلاس یعنی تمرکز بر پیام‌های معلم. توجه کردن یعنی متمرکز نمودن حواس روی اتفاق‌هایی که در زمان حال و در مکان فعلی روی می‌دهد. توجه کردن امری انتخابی است. یعنی دانش آموزان در کلاس خود انتخاب می‌کنند که به درس معلم گوش دهند و یا به کار دیگری مشغول شوند. بنابراین برای توجه کردن نکات ذیل را باید رعایت کرد:

• ذهن را از هرگونه فکر، برنامه و نگرانی خالی کنید.
• تمرکز حواس روی معلم که در حال تدریس است داشته باشید. .
• به معلم اعلام کنید که به سخنانش خوب گوش می‌دهید؛ از رفتار غیرکلامی استفاده نمایید و با دقت به او نگاه کنید.
• دقت خود را در گوش دادن با پرسیدن مطالب درسی افزایش دهید.

درک و دریافت تدریس معلم (پیام) به منظور دست‌یابی به برداشتی دقیق و کامل:

عواملی چون سرو صدای بازی بچه‌ها در حیاط مدرسه، اختلال‌های شنوایی، خستگی، حتی جنسیت و ... می‌تواند بر درک و دریافت دانش آموزان تأثیر بگذارد. شیوه گوش دادن دانش آموزان دختر با دانش آموزان پسر فرق می‌کند. به طور کلی دانش آموزان دختر بیش از پسران به اطرافشان توجه دارند. همچنان که مردان بخش خاصی از پیام را می‌شنوند، در حالی که زنان به کل پیام و جزئیات توجه دارند.

انتخاب و سازماندهی اطلاعات: باید بدانید که انسان همه پیام‌ها را دریافت نمی‌کند بلکه دست به گزینش می‌زند. این گزینش به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله علایق، شناخت و... بالاخره این که پس از انتخاب، پیام‌ها را گزینش می‌کنیم. بنابراین دانش آموزان در کلاس درس باید علاوه بر توجه کافی به تدریس معلم گزینش گری خوب باشند.

تفسیر پیام: در این مرحله دانش آموز باید پیام‌های معلم را در کنار یکدیگر قرار داده و منظور مورد نظر وی را از تدریس معنا کند.

پاسخ دادن: گوش دادن موثر، مستلزم پاسخ دادن، یعنی توجه کردن و نشان دادن علاقه است. همان طور که از اسم این مرحله برمی آید دانش آموز باید پس از اتمام سخنان معلم بتواند برداشت‌های خود را از تدریس وی بازگو کند؛ این گونه آموزگار درمی یابد که چه قدر در تدریس موفق بوده است و شاگردان تا چه اندازه در کلاس تمرکز داشته‌اند.

یادآوری: آخرین جزء گوش دادن موثر یادآوری مطالب می‌باشد، یعنی به خاطر آوردن آنچه دانش آموز در کلاس درس گوش داده است. در نهایت، خوب گوش دادن، یک مهارت یا شاید هم یک هنر است. دانش آموزان باید این هنر را فراگیرند؛ یعنی باید آموزش ببینند و برای کسب آن تلاش کنند. در گوش دادن تمرین مفید و موثر است. بنابراین، دانش آموزی که در کلاس درس می‌نشیند برای فهمیدن بهتر مطالب باید با دقت به سخنان معلم گوش دهد و نکات درسی را دنبال کند. در این نوشتار دانستیم که شنیدن، گوش دادن نیست. گوش دادن یعنی این که از بین صداهای مختلف اطراف خود به یکی توجه نماییم و سپس آن را بشنویم، بفهمیم و به خاطر بسپاریم. بدین ترتیب، دانش آموزان با فراگیری ویژگی‌های گوش دادن موثر، جهت فهم بهتر مطالب درسی موفق می‌شوند.

۱۶مهارت صحبت کردن در جمع

در زندگی همه ما مواقعی وجود دارد که باید در حضور چند نفر راجع به مساله‌‌ای صحبت کنیم. ممکن است این صحبت در جلسه یا کنفرانسی باشد که رسمیت داشته باشد و ممکن هم هست که در یک جمع خانوادگی یا در محیط کار بخواهیم برای دوستان یا همکارانمان صحبت کنیم. اگر مهارت‌های لازم را در این زمینه داشته باشیم، قطعاً روند کار با موفقیت بیشتری انجام می‌شود و به نتایج بهتری می‌رسیم.
یکی از مباحث مهمی‌که اکثر صاحب نظران درباره آن اتفاق نظر دارند، مقدمه‌ای است که ما برای گفتار خود انتخاب می‌کنیم. برخی می‌گویند اصل مطلب مهم است و مقدمه تأثیر چندانی در روابط ندارد، در صورتی که اگر مقدمه جالب و دلنشین نباشد، دنبال کردن بقیه صحبت از جانب شنوندگان چندان قطعی نیست.
پس سعی کنید صحبت خود را همیشه با یک مقدمه آغاز کنید و سپس به اصل بحث بپردازید.
● ۴ نکته درباره مقدمه‌چینی
بسیاری افراد حتی در دوران تحصیل و برای نوشتن انشاء نیز برای پرداختن به مقدمه دچار مشکل می‌شوند. با توجه به نکات زیر حداقل از اصول کلی مقدمه آگاه خواهند شد:
۱- مقدمه باید مختصر باشد، اما در عین حال هدف از بیان آن را مشخص کند تا شنونده بداند که قرار است به چه موضوعی پرداخته شود.
۲- مقدمه نباید تنها اطلاعات خاصی را به شنونده منتقل کند، بلکه باید شنونده را جذب کند و برای پیگیری کلام انگیزه لازم را در او به وجود آورد.
۳- مطالب بیان شده باید مرتبط با یکدیگر باشند، نه‌این که در مقدمه به نکاتی پرداخته شود که در آخر بحث، هیچ نتیجه‌ای از آنها گرفته نشود.
۴- در نهایت با نوع کلام خود سعی کنید ارتباطی میان خود و شنونده‌ایجاد کنید که موج مثبتی ایجاد شود و فضای دلنشین و مطلوبی به بحث شما بدهد.
● ۱۲ نکته درباره اصل کلام
و اما در پرداختن به مطالب اصلی کلام، پس از مقدمه، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
۱- از کلمات قابل درک و با معنی استفاده کنید.
۲- القاب، عناوین و اصطلاحات فوق تخصصی، کمکی به درک بهتر موضوع نمی‌کند. البته هنگام نیاز باید به آنها اشاره کرد. اما موضوع اصلی نباید تحت الشعاع این مساله‌ قرار گیرد، زیرا شنونده خسته می‌شود.
۳- برای پرداختن به موضوع، در صورت امکان می‌توانید از داستان‌های کوتاه، ضرب المثل‌ها و اطلاعات جالب دیگر برای حمایت از موضوع اصلی استفاده کنید و بر جذابیت کلام و درک بهتر آن بیفزایید.
۴- سعی کنید حتماً از موضوع مورد نظر به اندازه کافی اطلاع و آگاهی داشته باشید تا با تسلط کامل درباره آن صحبت کنید.
۵- به یاد داشته باشید هرچه بیشتر مطالعه کنید، بیشتر خواهید دانست و هرچه بیشتر بدانید و بیاموزید، به جاهای بهتری می‌رسید.
۶- وقتی از جنبه‌های گوناگون یک مساله‌ آگاه باشید، با اعتماد به نفس بیشتری راجع به آن صحبت می‌کنید و این حس مثبت خود را به شنونده نیز منتقل خواهید کرد.
۷- با اشاره به ارزش و اهمیت موضوع، علت انتخاب خود را در پرداختن به آن بیان کنید و در صورت لزوم جزییاتی که مرتبط با مساله‌ باشند را نیز تشریح کنید.
۸- دیگران را در بحث خود وارد کنید و از نظرات آنها نیز مطلع شوید، چرا که اگر تا انتهای بحث پیش بروید، امکان دارد نقاط کور و مبهمی‌برای شنوندگان ایجاد شده باشد و آنها فرصت ابراز عقیده یا سؤال در آن موارد را نداشته باشند.
۹- هرگز فکر نکنید سکوت حضار دقیقاً به معنای تأیید و همراهی با گفته‌های شماست. حتی اگر سکوتی نیز حکمفرما شد، سعی کنید با طرح برخی سؤالات در ارتباط با موضوع آنها را به شرکت در بحث تشویق کنید.
۱۰- از مکث‌های طولانی و توپوق زدن جدا بپرهیزید؛ زیرا این گونه موارد نه تنها حاکی از عدم تسلط و آگاهی کافی شما نسبت به موضوع است، بلکه هماهنگی و ارتباط میان موارد را از میان می‌برد و در ضمن موجب حواس پرتی شنوندگان و خارج شدن رشته گفتار از دست شما می‌شود؛ البته‌این کار نیاز به تمرین دارد، اما ضروری و ممکن است.
۱۱- توجه داشته باشید حتی عامی‌ترین مردم نیز قادر به درک میزان توانایی شما در بیان، کلام و نحوه گفتار هستند. مردم همیشه به خود افراد توجه دارند نه به مدرک و درجه تحصیلی شان. پس اگر عالی ترین مدارک تحصیلی را نیز داشته باشید، اما در انتقال مفاهیم و مقاصد مورد نظر خود ناتوان باشید، موفقیتی کسب نخواهید کرد.
۱۲- موارد فوق، نکاتی ساده اما مهم را به شما یادآوری می‌کنند که با وجود ساده بودن نیاز به تمرین و صرف وقت دارند که ما امیدواریم شما نیز با رعایت آنها در زندگی اجتماعی و کارهای خود، به موفقیت‌های روزافزون دست یابید.